گزارش متخصص فلز؛
استاندارد برنج ایرانی و چند روایت متناقض
متخصص فلز: برمبنای مصوبات یکصد و پانزدهمین اجلاسیه شورای عالی استاندارد که 28 بهمن 1400 به ریاست رییس جمهور برگزار گردید، با اجرای الزامی استاندارد ملی ایران به شماره 127 برای برنج ایرانی موافقت شد.
به گزارش متخصص فلز به نقل از مهر، برمبنای مصوبات یکصد و پانزدهمین اجلاسیه شورایعالی استاندارد که ۲۸ بهمن ۱۴۰۰ به ریاست سید ابراهیم رئیسی، رییس جمهور کشور انجام شد «با اجرای الزامی استاندارد ملی ایران به شماره ۱۲۷ تحت عنوان «برنج، خاصیت ها و روش های آزمون» برای انواع برنج بسته بندی شده در واحدهای صنعتی، موافقت گردید.» و مرداد ماه امسال رییس جمهوری الزام کرد در بازه زمانی ۵ ساله باید این استاندارد برای تمام محصولات تولیدی کشور انجام شود؛ همان گونه که اجرای استاندارد ۱۰۴ برای گندم الزام شد.
رحمان عرفانی مقدم یکی از کارشناسان حوزه برنج و از پژوهشگران سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی از زیرمجموعه های وزارت جهاد کشاورزی درباره ی مؤلفه های تدوین شده برای اجرای استاندارد ۱۲۷ به مهر اظهار داشت: مسؤولان مربوط به هر حوزه، استانداردها را هر چند سال یک دفعه متناسب با پیشرفت های جهانی بروزرسانی می کنند. به عنوان نمونه استاندارد ۱۲۷ (استاندارد ملی برنج) در چندین مرحله مورد تجدیدنظر قرار گرفته است.
وی اضافه کرد: آخرین بروزرسانی در این عرصه مربوط به ۱۴۰۰ است که تجدیدنظر هشتم بود.
چالش صادرات؛ عدم سختگیری ما و سختگیری آن ها
عرفانی با بیان اینکه هر کشوری استانداردهای خاص خود دارد، افزود: برخی کشورها استانداردهای سختگیرانه ای دارند؛ بدین جهت لحاظ کردن برخی مؤلفه ها برای محموله های صادراتی باید سختگیرانه تر پیگیری شود؛ اما در ارتباط با برنج ایرانی چون صادرات عمده ای به کشورها نداشتیم این شاخص ها خیلی سختگیرانه نبوده است. به عنوان مثال کشورهای حاشیه خلیج فارس به شکل ظاهری برنج و مؤلفه های فیزیکی محصول اهمیت زیادی می دهند بدین سبب هنگام صادرات نباید برنج داخلی با نوع خارجی مخلوط شده باشد.
این کارشناس حوزه برنج درباره ی برگشت محصولات صادراتی کشاورزی خاطرنشان کرد: مهم ترین مساله که در برگشت محصولات نقش دارند موضوع آفت ها هستند؛ محصولات باید فاقد موارد آفت قارچی، آرسنیک و… که به سلامتی انسان لطمه می زند، باشد.
عرفانی ضمن اشاره به کشوری مانند ژاپن اظهار داشت: یکی از کشورهایی که روی مؤلفه های استانداردی محصولات کشاورزی سختگیری بسیاری دارد ژاپن است که ایران به طور معمول صادراتی به آنها ندارد.
وی افزود: برخی کشورهای اروپایی یا کشورهایی مانند کانادا و استرالیا فاکتورهای خاص خود دارند بعضاً پیش می آید محصولی وارد کشور هدف شده و با آنالیز مشخصات محصول، محموله فاقد استانداردهای لازم تشخیص داده شده است و برگشت می خورد. این امر خسارت های سنگینی به صادرکننده وارد می نماید و اعتبار آنرا زیرسوال می برد که در بعضی موارد غیر قابل جبران است؛ به عنوان مثال در ارتباط با فاکتورهای اصلی که در بعضی کشورها بسیار سختگیرانه عمل می شود موضوع فلزات سنگین در محصولات ما است.
وی اظهار نمود: با آزمایش های زیادی که در سالهای اخیر انجام شده و حتی برای سمومی که در مزارع مختلف مورد استفاده قرار گرفته، مزارع عاری از این خطرات چه در بحث فلزات سنگین مانند سرب و چه باقی مانده سموم در غلات مانند برنج بوده است. حداقل در ۳۰ تا ۴۰ مزرعه ای که مورد آزمایش قرار داده ایم، مشکلی وجود نداشته است.
بالاخره استاندارد ۱۲۷ محقق شده یا می شود
این محقق در پاسخ به چرایی برگشت برخی محموله های صادراتی برنج اظهار داشت: برگشت برنج شایعه است؛ حتی اگر محموله ای برگشت شود اینگونه نیست که محصول فاقد فاکتورهای لازم برای مصرف بوده باشد چون گفته شد شاخص کشور هدف ویژه خودش است.
وی خاطرنشان کرد: هر یک از مؤلفه های تعیین شده در استانداردهای ۱۲۷ باردیگر خود فاکتورهای جداگانه ای دارند. بطورمثال در ارتباط با مایکوتوکسین ها (متابولیت ثانویه سمی است که جانداران زیرشاخه قارچ ها را تولید می کنند و به بیماری و مرگ انسان و حیوان می انجامد)، آفت ها، فلزات سنگین (سرب، کادمیوم، آهن، روی و…) برای هر کدام فاکتورهای جداگانه تعریف شده است.
تجهیزات آزمایشگاهی کامل نیست
عرفانی در ادامه سخنان خود اظهار نمود: مشکل ما ممکنست در بعضی زمینه ها نبود دستگاههای لازم برای آنالیز باشد. دستگاه ها محدود بوده بدین جهت آنالیز انجام نشده و محصولات صادر شده اند.
این کارشناس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با تکیه بر اینکه تمام آنالیزهایی که در ایران صورت می گیرد حاکی از استاندارد برنج ایرانی دارد، اظهار داشت: برنج ایرانی در حد استانداردهای ملی چه در باقی مانده سموم و چه عناصر قارچی و فلزات سنگین فاقد آلودگی است. در نتیجه برنج ایرانی در قالب استاندارد ۱۲۷ قرار دارد. ممکنست کشور خاصی شاخص هایی تعریف کرده باشد که تولیدات را در سطح یک محصول ارگانیک قرار داده باشد. در این خصوص باید توافق شود و در بعضی موارد برای صادرات با کشور هدف به تعریف مشترک رسید.
پس ماجرای الزام چیست؟
این گزارش اضافه می کند اگر استاندارد ۱۲۷ در کشور برای برنج رعایت می شود چرا دولت باردیگر این مساله را مورد تاکید قرار داده و الزام کرده این استاندارد در بازه زمانی ۵ ساله باید بطور کامل اجرا شود. عرفانی در پاسخ به این سؤال اظهار داشت: استانداردها و شاخص ها هر چند سال یک دفعه تجدیدنظر می شود یعنی اگر بطورمثال باقی مانده سموم درباره ی یک محصولی ایکس درصد PPM بوده، عدد این شاخص در استانداردهای جدید کمتر و به اصطلاح سختگیرانه تر می شود.
وی اظهار نمود: سختگیرانه تر کردن استانداردها و رعایت بیشتر موارد به این مفهوم نیست که استانداردها رعایت نمی شده بلکه بازبینی در مؤلفه ها است. بطورمثال امسال حدود ۱۰۰ هکتار زمین، تولید برنج بدون استفاده از هر نوع آفت کش یا سمومی انجام شده که در ادامه این عدد به چند هزار هکتار افزایش می یابد؛ ضمن اینکه وقتی محصولات انباری آفت می زند نشان از سلامت محصولات داشته و اگر محصولی آلوده باشد حتی حیوانات هم آنرا مصرف نمی کنند.
شاخص های ۱۲۷ کدامند؟
شاخص ها در استاندارد ۱۰۴ (استاندارد ملی گندم) ۱۶ مورد است این عدد برای برنج چقدر است؟ عرفانی در پاسخ به این پرسش اظهار داشت: فاکتورهای اصلی برمبنای مواد خارجی و معدنی است. نخست «اندازه گیری فلزات سنگین» است. موضوع «آفت ها» مانند شپشک و سرخرطومی ها، «باقی مانده سموم» هم نباید در دانه وجود داشته باشد. «میزان رطوبت» در محصول مؤلفه دیگری است که مورد سنجش قرار می گیرد. هر یک از آنها برمبنای آخرین ویرایش استانداردهای ملی لحاظ می شود. مایکوتوکسین ها بطورمثال برای برنج باید مطابق با استاندارد ملی شماره ۵۹۲۵ که در ارتباط با خوراک انسان و دام است، باشد؛ البته این اعداد برای محصولات ارگانیک سختگیرانه تر اعمال می شود.
به گفته این محقق حوزه برنج، در طول سال ها قبل که از سموم و آفت کش استفاده شده هیچ آلودگی در محصولات داخلی گزارش نشده و برنج ایرانی بطورکامل سالم می باشد.
این کارشناس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی اظهار داشت: کشور برای همراهی با سایر کشورها باید محصولاتی سازگارتر با طبیعت و محیط زیست که کمترین خطر را برای انسان و حیوان داشته باشد، تولید نماید. استفاده از زنبور تریکوگراما و سموم کم خطر تر یک گام رو به جلو برای تولید محصول سالم تر و رسیدن به استاندارد بهتر است. همین که از کود کمتری استفاده گردد و مؤلفه های تولید نزدیک به ارگانیک باشد در جهت کشاورزی پایدار حرکت می نماییم.
عرفانی با بیان اینکه کشاورزان زیادی به سفارش کارشناسان و مروجان توجه دارند، اضافه کرد: سالانه چندین کلاس آموزشی برای برنج کاران برگزار می گردد تا به سمت تولید سالم و استفاده کمتر از سموم و آفت کش ها حرکت کنند برای اینکه استفاده از قارچ کش ها کم خطر تر می تواند تضمین کننده سلامت محصولات کشاورزی باشد.
مهم ترین آیتم ها
به گزارش متخصص فلز به نقل از مهر هنگامی که استانداردهای جدید تدوین می شود، تا زمان ایجاد زمینه های لازم در داخل، این استانداردها را برای محصولات وارداتی لحاظ می کنند در همین رابطه سالار ساکت، نایب رییس انجمن واردکنندگان برنج و عضو کمیسیون واردات اتاق تجاری، صنایع، معادن و کشاورزی ایران درباره ی استاندارد ۱۲۷ به مهر اظهار داشت: سال ۱۳۹۹ استاندارد ۱۲۷ مختص برنج تنظیم شد. با کوشش های انجام شده، نخست برنج ایرانی و خارجی از یکدیگر جدا شد. مهم ترین آیتم هایی که در عرصه استانداردهای برنج تشخیص داده می شود موضوع سموم و آفات بوده که شاخص سلامت محور برای این محصول است.
وی اضافه کرد: جدا از آن، بحث فاکتورهای فیزیکی هم مطرح است؛ میزان افت برنج یا طول دانه هم جز فاکتورهای مهم به حساب می آید.
وی در توضیح افت کیفیت برنج اظهار داشت: میزان دانه های شکسته و ناسالم و دانه های گچی در عرصه واردات برنج ج های خارجی دارای اهمیت است. دانه گچی یعنی دانه برنج از داخل چون هنوز رطوبت دارد سفید است؛ برنج کاران، به اصطلاح دانه شکم پر می گویند.
این کارشناس افزود: دو نوع دانه گچی وجود دارد؛ دانه ای که رطوبت در لایه بیرونی آنست که قابل خروج دارد و دیگری دانه هایی که به علت نوع مرحله های کاشت، داشت و برداشت از داخل مجوق هستند یعنی داخل برنج هنوز سوراخ است و این موجب می شود تا نتوان برنج را بطور کامل پخت کرد.
عضو کمیسیون واردات اتاق تجاری، صنایع، معادن و کشاورزی ایران اظهار نمود: استاندارد ۱۲۷ دارای ۹ آزمون اصلی است؛ «بررسی خاصیت های حسی مثل رنگ و عمومی مثل طول دانه (خیلی بلند، بلند، متوسط یا گرده)»، «اندازه گیری رطوبت»، «بررسی خاصیت های فیزیکی»، «اندازه گیری برنج واکسی»، «تعیین سایر ارقام برنج»، «اندازه گیری آمیلود»، «تعیین نمره ژلاتین شدن»، «تعیین خاصیت های ظاهری بعد از پخت» و «آزمون آلاینده» و البته بسته بندی و نشان از دیگر موارد در عرصه استاندارد ملی برنج است.
جزئیاتی از استاندارد ملی
ساکت در توضیح شاخص «اندازه گیری برنج واکسی» اظهار داشت: برنجی است که بطورکامل سفید مات است. آمیلوپکتین آن بالا بوده که مربوط به انواع نشانه در برنج می شود. این ماده، نشانه خوبی برای برنج نیست بر خلاف آمیلوز که تأیید کننده کیفیت این محصول است.
وی افزود: برنجی که بطورکامل سفید مات است (بخشی از برنج های ایرانی هم اینگونه هستند)، نشانه این است که آمیلوپکتین آن روی برنج جمع شده و بعد از پخت موجب چسبندگی می شود. هنگامی که نشاسته روی برنج جمع شده باشد موجب می شود تا ۱۰ تا ۱۵ برنج به یکدیگر بچسبند.
نایب رییس انجمن واردکنندگان برنج در ادامه استانداردهای ملی برنج اظهار نمود: هم اکنون به لحاظ تراریختگی یا GMO این محصول هم حساسیت وجود دارد؛ علاوه بر اینکه عطر برنج نیز مهم می باشد.
تأثیر آب در کیفیت محصولات
آیا برمبنای خاک و مشخصات اقلیمی شکل ظاهری و طعم برنج تغییر می کند؟ یا استاندارد جهانی برنج مولفه هایی همه گیر بوده که با هر آب و هوایی و هر نوع خاکی، قابل تامین است؟ ساکت در پاسخ به این پرسش ضمن اشاره به استانداردهای ایزو و فائو، اظهار داشت: در عرصه آب و خاک بیشتر وجود مواد خارجی و آلی که جذب محصول می شود، مهم می باشد.
وی ضمن اشاره به فلزات سنگین و آرسنیک افزود: این دو فلز عامل مهمی در بروز بیماری سرطان به شمار می روند. زمانی شاهد این فلزات سنگین هستیم که خاک با کودهای غیراستاندارد تقویت شده یا سختی آب بالا رفته باشد.
عضو کمیسیون واردات اتاق تجاری، صنایع، معادن و کشاورزی ایران خاطرنشان کرد: قسمتی از آب های مورد استفاده برای برنج، آب هایی هستند که بر سر مسیر فاضلاب های صنعتی قرار دارند. اما برنجی که در دامنه کوهپایه ها کشت می شود به علت استفاده از آب بالادست، محصول سالم تری به لحاظ جذب فلزات سنگین هستند.
عدم آزمایش برنج ایرانی
این کارشناس حوزه برنج در پاسخ به این پرسش که محصولات داخلی به لحاظ فلزات سنگین در چه وضعیتی قرار دارند، اظهار داشت: برنج های تولید داخل به طور معمول آزمایش نمی شوند اما درباب برنج های خارجی، در بحث آرسنیک عدد ۲۰۰ PPM مورد پذیرش کشور است که فائو آنرا ۱۵۰ PPM در نظر می گیرد.
وی اظهار داشت: برمبنای آماری که سال قبل اعلام گردید آزمایش برنج وارداتی منجر به رد ۴ دهم درصد این محصولات شد.
انواع روش های نگهداری برنج
ساکت با بیان اینکه برای نگهداری برنج از چند روش استفاده می شود، اظهار داشت: برنج را می توان بصورت سفید و عادی خشک کرد مثل برنج ایرانی و پاکستانی. محصول ۱۲ روز در آفتاب می ماند و خشک می شود یا بوسیله دستگاه در مدت یک روز این کار به عاقبت می رسد. نگهداری این نوع برنج ها دشوار است برای اینکه احتمال شکستن یا خرد شدن و نیز آفت زدن آنها بعد از ۶ ماه زیاد است.
وی به روشی دیگر در نگهداری برنج اشاره و بیان کرد: هندی ها روش سنتی برای نگهداری دارند که به آن سیله کردن می گویند. سیله کردن روشی است که در همان زمان برداشت، محصول در آب ولرم ۵۰ تا ۶۰ درجه حدود ۲۰ دقیقه جوشانده و نیم پز می شود. این امر منجر به خارج شدن آمیلوز برنج یا همان نشاسته خارج شده و مانند کپسولی دور برنج را می گیرد. رنگ زرد ناشی از آن روی برنج های سیله قابل رؤیت است.
وی در توضیح بیشتر اظهار داشت: سیله کردن هم موجب می شود طول دانه برنج بزرگ تر شده و هم آفت کش ها و فلزات سنگین از آن خارج شوند؛ هر چقدر برنج بیشتر شسته شود سمی مانند آرسنیک بیشتر خارج می شود. همین روش هم اکنون به شکل مکانیزه در بخار ۱۲۰ درجه به مدت ۲ دقیقه صورت می گیرد.
آیا ممکنست محصولی آزمایش نشده وارد بازار شود؟
عضو کمیسیون واردات اتاق تجاری، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در ادامه سخنان خود ضمن اشاره به نفوذ کودهای غیراستاندارد در سالهای قبل، اظهار داشت: سال ۹۹ واردات کود غیراستاندارد سبب شد قسمتی از محصولات کشور مانند بادام زمینی حتی کیوی و سیب درختی آلوده شوند. این اتفاق سبب شد تا حساسیت ها روی لحاظ شدن فاکتورهای استاندارد بیشتر شود. با این وجود کارخانه هایی که به شکل رسمی در عرصه برنج فعالیت دارند فقط پروانه بهداشتی دارند. قسمتی از کارخانه های شالی کوبی موجود کشور که تعداد آنها هم کم نیست فعالیت غیررسمی داشته و نه مالیات می پردازند و نه کد اقتصادی و پروانه بهداشتی دارند.
وی اظهار نمود: تولید، مزایایی برای شرکتها بوجود آورده و امتیازهای خاصی از طرف دولت داده می شود که بدون توجه به نیاز کشور حتی چند برابر نیاز کشور کارخانه و شالی کوبی ها ایجاد و راه اندازی شده اند. بدین جهت بسته های برنج داخلی فقط دارای سیب سلامت هستند اما ممکنست علامت استاندارد نداشته باشند؛ ضمن اینکه تجهیزات برای آزمایش مؤلفه های استاندارد کم است و هنگام صادرات قسمتی از محصولات به مشکل می خورند و بار برگشت می شود.
وضعیت مؤلفه های استاندارد برنج در جهان
نایب رییس انجمن واردکنندگان برنج درباره ی وضعیت استاندارد برنج سایر کشورهای جهان، اظهار نمود: این مساله را می توان با دو نوع برنج هندی و ژاپنی توضیح داد. برنج ژاپنی یا دانه کوتاه میزان جذب فلزات سنگین آن بسیار پایین است مانند برنج عنبر بو ایرانی برای اینکه برنج های دانه کوتاه اینگونه هستند. اما برنج های دانه بلند میزان آلایندگی آن و جذب فلزات سنگین شأن بالا است.
وی افزود: غله و حبوبات وقتی به لحاظ اندازه بزرگ تر هستند امکان جذب فلزات سنگین آنها بیشتر می شود.
ساکت در آخر اظهار داشت: امیدواریم با واقعی کردن مؤلفه های استاندارد، اجرای آنها را تسهیل و به سلامت جامعه کمک کرد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب